در طلب علم - ۱

بدانكه رسول – صلی الله علیه وسلم – چنین گفته است كه: «طلب العلم فریضة علیٰ كل مسلم» «جستن علم فریضه است بر همه مسلمانان» و همه علما خلاف كرده اند كه این چه علم است؟

متكلمان میگویند كه این علم كلام است، كه معرفت خدای تعالی بدین حاصل آید؛

و فقها میگویند كه این علم فقه است، كه حلال از حرام بدین جدا بود.

و محدثان [عالمان باحادیث و اخبار] میگویندكه این علم كتاب و سنت [حدیث] است، كه اصل علم شرع اینست

و صوفیان میگویند كه علم احوال دلست كه بنده راه، بحق تعالی ویست.

و هر كسی ازین قوم علم خویش را تعظیم همی كنند، و اختیار ما آنست كه بیک علم مخصوص نیست، و این همه علمها نیز واجب نیست، ولكن این را نیز تفصیلی هست كه این اشكال بدان برخیزد:

بدانكه هر كه چاشتگاه – مثلا – مسلمان شود، یا بالغ شود، این همه علمها بر وی آموختن واجب نگردد، ولكن در وقت [فوراً، بلافاصله] واجب شود كه معنی كلمهٴ: «لا اله الا الله، محمد رسول الله [نیست معبودی جز خدا، محمد فرستاده خداست]» بداند، و این بدان بود كه آن اعتقاد اهل سنت كه در اصل اول گفتیم حاصل كند، نه بدان معنی كه بدلیل بداند – كه آن واجب نیست– ولكن بر جملهٔ صفات حق تعالی، و صفات پیغامبر-صلی الله علیه-، و صفات آخرت و بهشت و دوزخ و حشر و نشر اعتقاد كند و بداند: كه ویرا خدای است بدین صفت، و از جهت وی مطالب است بر زبان رسول وی، كه اگر طاعت كند بسعادتی رسد، پس از مرگ ، و اگر معصیت كند بشقاوتی رسد. چون این بدانست، پس ازین دو نوع از علم واجب شدن گیرد: یكی بدل تعلق دارد، و یكی باعمال جوارح [اعضای بدن].